SKOLYOZ NEDİR?
Skolyoz omurganın üç boyutlu 10 derece üzerindeki eğrilme deformitesidir. Normal ve sağlıklı omurgada omurlar arkadan bakıldığında yukardan aşağıya yani boyun, sırt ve bel bölgelerinde düz bir hat şeklinde uzanır. Skolyozda ise omurlar sağa veya sola doğru yer değiştirir ve aynı zamanda kendi eksenleri etrafında döner.
Omurgaya arkadan bakıldığında eğrilik düz durulduğunda bile fark edilebildiği gibi, bazen bu denli net değildir ve ancak öne eğilme durumunda veya hekim kontrolü ve röntgen filmlerinde anlaşılabilir.
Skolyoz çok değişik nedenlerle ortaya çıkabilir, okul çocuklarında ortalama %1,5 oranında saptanmıştır. Skolyozun en sık rastlanan tipi idiyopatik skolyoz dur ve %70–90 oranındadır. Skolyozda kalıtımsal rol olabileceği görüşü vardır. Kızlar ve erkeklerde eşit sıklıkta rastlanmakla birlikte kız çocuklarda daha fazla ilerleme görülür.
Skolyoz eğrilikleri majör ve minör eğrilik olarak tanımlanır. Eğriliğin en çok açılandığı, yani dik eksenden en çok dönen ve orta hattan en çok uzaklaşan vertebranın bulunduğu yere apeks denir. Skolyoz işte bu apeks vertebranın bulunduğu omurga seviyesine göre de isimlendirilir. Apeks boyun bölgesinde ise servikal, bel bölgesinde ise lomber ve sırtta ise torakal veya bunların birlikte hali olarak tanımlanır. Çoğu skolyozlu kişide torasik vertebralarda eğrilik vardır.
Skolyoz nedenleri nelerdir?
A.Yapısal skolyoz
1.İdiyopatik (nedeni belli olmayan)
2.Nöromüsküler (sinir/kas kökenli)
3.Doğumsal
4.Travmatik
5.Tümörler
- Diğer
B.Yapısal olmayan skolyoz
1.Postüral (duruş kaynaklı) skolyoz
2.Bacak uzunluk farklılıklarına bağlı
3.Kalça eklem kaynaklı
4.Enflamatuar nedenler
Skolyoz yaş, cinsiyet ve eğriliğin derecesine göre ilerleyebilir. Özellikle yapısal skolyozda büyümenin en hızlı olduğu ergenliğe geçiş döneminde eğriliğin derecesi daha hızlı ilerler. Ergenlik sonrası dönemde kemiklerin büyüme çekirdekleri olan epifizlerin kapanması sırası ve sonrasında ise ilerleme durur.
Eğrilik özellikle öne eğilmekle belirginleşir ve dönmenin fazla olduğu taraftaki vertebraların duruşu kaburgalardaki itilmeyle birlikte bu tarafta belirgin bir yükseklik oluşturur, buna (rib hump) paket denir.
Skolyoz bir hastalık değil, biçimsel bir deformitedir. Bazı vakalarda kaburgaların yer değiştirmesi ile birlikte akciğer solunum kapasitesi, akciğerin bu durumuna bağlı solunum değişiklikleri ortaya çıkabilir. Bu durumda solunum sıkıntısı, akciğer enfeksiyonları, kronik ağrı ve psikolojik problemler ortaya çıkabilir. Çok ileri vakalarda kalp problemleri, egzersiz kapasitesinin azalması söz konusudur bu durumda skolyoza bağlı ikincil nedenler artık hastalık nedenidir.
Skolyozun belirtileri nelerdir, aileler nelere dikkat etmelidir?
Skolyozda bel ağrısı olması gerekmez. Skolyozu olan çocukta bel veya sırt ağrısı olduğunda ağrının başka nedenleri de araştırılmalıdır.
Bir omuz diğerinden daha yüksektir.
Bir tarafta kürek kemiği çıkıntısı daha dışarıya doğrudur
Kaburgalar bir tarafta daha yüksektir.
Bel dengesiz görünür.
Vücut bir tarafa doğru eğik durur.
Bir bacak diğerinden daha kısa görünür.
Skolyoz tanısı nasıl konur?
Skolyoz tanısı, ayakta çekilen ve tüm omurgayı içine alan röntgen bulguları ve hekimin klinik muayene bulgularıyla konur.
Omurganın esnekliği test edilir. Ayakta çekilen, tüm omurganın ön arka ve yan grafileri tanıyı koymak ve skolyozun eğriliğinin derecesini belirlemek için yeterlidir. Bu grafilerde eğriliğin başladığı ve sonlandığı omurlar arasındaki sapma açısı ölçülür ve vakalar bu açının ilerlemesine göre takip edilir. Bu açıya Cobb açısı denir.
Vertebranın dönme derecesi ise yine bu grafilerden belirlenir. Cobb açısı ve vertebra rotasyon derecesi skolyozun ilerlemesini değerlendirmek ve konservatif tedavilerin sonuçlarını takip etmek için çok önemli parametrelerdir. Skolyoz yaşla birlikte ilerleme gösterdiğinden çocuğun kemiksel gelişiminin de belirlenmesi gerekir. Bu nedenle çocukların büyüme durumu ve kemikleşmenin düzeyini belirlemek için bazen el-bilek ve kalça grafileri ile karar verilir.
Skolyoz Tedavisi
Skolyoz tedavisinde amaç kozmetik olarak düzgün, ağrısız ve hareketli bir omurga sağlamaktır. Doğumsal ilerleyici skolyoz genellikle cerrahi gerektirir. İdiyopatik skolyozda hastanın yaşı, eğriliğin derecesi, eğriliğin yeri tedavi kararını etkiler. Bu nedenle hastaya göre karar verilir.
Skolyoz tedavisinde;
1.Egzersiz ve rehabilitasyon uygulamaları
2.Korseler
3.Cerrahi tedavi söz konusudur.
Genellikle de bu tedaviler birlikte kullanılmaktadır. Cobb açısındaki değişikliklerle tedavinin etkinlik düzeyi takip edilir.
İdiyopatik skolyozda fizyoterapi ve uygun korse tedavisi eğrilikte maksimum düzelme sağlamak için en etkin konservatif tedavi yöntemidir. Özellikle skolyoza özgü egzersiz programları ile 3 boyutlu maksimum etki ve günlük yaşam aktiviteleri sırasında skolyoz postüründen korunmayı öğretmek ve uygulatmak amaçlanmalıdır.
Yoğunlaştırılmış Skolyoz Rehabilitasyonu-YSR nedir?
Eğriliğin yönüne ve kişiye göre düzenlenen yoğunlaştırılmış özel egzersiz programında amaç; sensorimotor ve hareket temellerine dayanan üç boyutlu skolyoz tedavisidir. Bu özel egzersizlerle, hastanın asimetrik duruşunun düzeltilmesi ve günlük yaşam aktiviteleri sırasında düzgün bir postüre sahip olması hedeflenir.
Merkeze çeşitli yerlerden yönlendirilen hastalar 4–6 hafta süresince ve günde 4 saatlik yoğun bir egzersiz programlarına katılır. Grup egzersizleri olarak planlandığında; hastaların eğrilik yönleri, dereceleri ve yaşları benzer olanlar aynı gruplarda çalıştırılır. Gerektiğinde hastalar için bireysel programlar da yürütülür. Egzersizlerin temelinde; solunum egzersizleri, proprioseptif uyarılar ile doğru postürü öğrenmek ve korumak, farklı denge ve hareket egzersizleri ile eğrilik tarafını düzeltmek ve tekrar denge ve normal hareketi sağlamak vardır. Tedavilere yardımcı olarak osteopatik yaklaşımlar, germeler ve yüzme programları da ilave edilir.
Bu özel egzersiz programlarını fizyoterapistler yürütür. Bu programda amaç kişiyi kendi durumu konusunda eğitmek ve eğriliğin derecesinin artmasını engellemek ve düzgün duruşu sağlamaktır.
Skolyozda Korse Tedavisi
Günümüzde skolyoz için geliştirilmiş çok sayıda korse vardır. Bu korselerin birçoğunun biyomekanik konsepte yeterince uygun dizayn edildiğini söylemek güçtür ve tedavideki etkinliği de yetersizdir. İyi bir korse uygulamasının yeterince efektif olduğu, eğriliğin ilerlemesini anlamlı düzeylerde durdurduğu ve cerrahi müdahale oranını belirgin derecede azalttığı kanıta dayalı olarak gösterilmelidir. Korsenin skolyoz tedavisindeki başarısı, özellikle düzeltici etkisine ve korsenin gün içindeki giyilme süresine bağlıdır.
Ergenlik döneminde skolyoz korseleri mutlaka günde 23 saate yakın giyilmelidir. Korse, eğriliğin apeksine ihtiyaç duyulan düzeltmeyi sağlayacak kadar basınç verirken, pelvis ve omuz kuşağında da (yani eğriliğin aksi yönünde, bu basıncın etkinliğin arttıracak bölgelerde) yeterli boşluklar içerecek şekilde düzenlenmelidir.
