Ortopedik Rahatsızlıklar, kırık rehabilitasyonu

KIRIK: Kemik dokusunun bütünlüğünün bozulmasıdır.

Çeşitleri :

-Kapalı kırık; deri bütünlüğünün bozulmadığı, çevre dokuların çok fazla zarar görmediği kırıklardır.

-Açık kırık; kırık kemik uçlarının görülebildiği, çevre dokuların zarar gördüğü kırıklardır.

Kırıkta belirti ve bulgular :

-Ağrı,

-Morarma,  çürük, şişlik

-Şekil bozukluğu (deformite), simetride bozulma,

-Hareket edememe, hareket kısıtlanması.

Kırıkta İlkyardım :

*Kanama varsa kontrol altına alınır, yara varsa kapatılır

*Kırığın çevre dokulara zarar vermemesi için ekstremite (kol veya bacak) desteklenir.

DESTEK (ATEL) : Kırığı tespit etmek ( hareket etmesini önlemek ) amacı ile kullanılan tahta parçası, mukavva, sert karton, yastık üçgen sargı bezi gibi malzemelere verilen genel ad.

Desteklerken (Atellerken) Dikkat Edilecek Hususlar :

-Kırık parçalara kesinlikle dokunulmaz veya içeri yerleştirilmeye çalışılmaz

-Kırığın üstünde ve altında yer alan eklemler de desteklenir ( atele dahil edilir; örnek )

-Uçlara doğru (el ve ayaklar vücudun uç noktalarıdır) tüm eklemler desteklenir.

*Şişlik ve ödemi önlemek üzere kol veya bacak yerçekiminden kurtarılır (kol ise kalp seviyesinde tutulur, bacak ise uzatılır).

*Ağrı şiddetli ise ve kişi kendi içebilecek durumdaysa ağrı kesici verilebilir.

ÇIKIK : Eklemi oluşturan kemiklerden birinin yerinden ayrılmasıdır. Ligament ve kapsül yaralanması gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Eklem yüzeyleri birbirinden tamamen ayrılmış kemik uçları değişik pozisyonlarda kilitlenmiş olabilir. Herhangi bir hareket hem çok güçtür hem de ağrılıdır.

Çıkmaya en yatkın eklemler: parmak, omuz, dirsek, kalça, ayak bileği ve çene eklemleridir.

Belirti ve bulgular :

-Şekil bozukluğu,

-Hareketle artan ağrı,

-Morarma, şişlik,

-Hareket kısıtlanması veya kaybı.

Çıkıkta İlkyardım :

*Hareket etmemesi için desteklenir. Desteklerken kıvrılma varsa ve açılmıyorsa zorlanmaz, bulunduğu halde tespit edilir .

*Ağrı kesici verilebilir.

*Hastaneye götürülür.

 BURKULMA: Eklemin normal hareket sınırının ötesine bükülmesi ve gerilmesi sonucu, kapsül ve ligamentlerin zedelenmesi veya yırtılmasıdır. Daha ziyade diz, ayak  ve el bileğinde meydana gelir.

 Bulguları :

-Hassasiyet, şişlik, morluk, ağrı, harekette kısıtlanma.

Burkulmada İlkyardım :

*Ekstremite (kol veya bacak) hareket ettirilmez, dinlendirilir.

*Yükseğe kaldırılır (yerçekiminden kurtarılır) .

*Morarma ve şişliği önlemek üzere soğuk uygulama yapılır. Olayın üzerinden birkaç saat geçmişse, soğuk uygulamanın yararı yoktur, bu durumda şişlik, morluk ve ağrıyı azaltmak üzere sıcak uygulama yapılabilir.

Soğuk uygulama için : buz torbasına veya sağlam bir plastik torbaya buz parçaları konup, havluya ya da bir yastık kılıfına sarıldıktan sonra burkulan kısma yerleştirilir.

Sıcak uygulama için : Derin bir kaba ılık-sıcak arası su konur ve burkulan kısım içinde 15 dakika kadar bekletilir. Günde birkaç kez yapılacak bu uygulama iyileşene kadar tekrarlanabilir. Ya da sıcak su içinde ıslatılmış sıkılmış havlu ile bölge sarılır hemen soğumaması için üzerine naylon örtülebilir.

KIRIK SONRASI FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON

Düşme veya kaza sonrası oluşan bir kırık, kimi zaman alçıya alınır, kimi zaman da eğer parçalı kırık ise önce vidalarla stabilize edilir ve sonra atele alınır.

Kırık sonrası genelde uzun bir tedavi süreci başlar ve özellikle alçı çıkarıldıktan sonra hasta fizik tedavi görmesi gerektiğini anladığında morali bozulabilir. Alçı sonrası çevre kaslar zayıfladığından, bunlar güçlendirilmeli ve eklem kısıtlılıkları açılmalıdır.

Bu normal programın yanı sıra bazen de yan etkiler ortaya çıkar ve bu olay tedavi programını daha uzun ve ciddi bir hale getirebilir. Özellikle dirsek, el bileği, omuz eklemi gibi çevre eklem kırıklarında dolaşımın bozulması, ağrı ve reflex irritasyonlar, reflex sempatik distrofi denilen bir tabloyu ortaya çıkarabilir.
RSD’de erken tanı çok önemlidir, çünkü bu olayın çıkması tedavi programının değişmesine yol açar. Sendrom, 3 dönemde bulgularını gösterir.1. dönem ağrı, ödem ve kas spazmı ile karakterizedir. Deri şiş, Sıcak ve ağrılıdır, sık sık terler.4-6 hafta sonra 2. dönem başlar. Bu dönemde ödem kaybolur, deride incelme ve fibröz dokunun artmasıyla da kas ve bağlarda, eklemlerde hareket kısıtlanması başlar. Ağrı şiddetlidir, yanma ve osteoporoz başlar. Deri parlak, soluk ve siyanotik, tırnaklar atrofiktir. Tedavi edilerek iyileştirilemeyen hastalarda ilerleme devam eder, hastalığın üçüncü ve atrofi dönem belirtileri ortaya çıkar.
Kemikleri de içermek üzere tüm dokularda atrofi ilerler, deri incelir, soğuk ve mat bir görünüm alır. Eklemler tüm hareketlerini yitirirler ve ayrıca biçim bozuklukları ortaya çıkar. İlerlemiş olgularda başarılı tedavi çok güçtür ve bu nedenle de olabildiği kadar erken tedaviye başlaması gerekir.
Tedavide ağrıyı kesmek amacıyla ağrı kesicilerden faydalanılır. Kan dolaşımının çevrede damar genişlemesi yapabilecek kolsitonin tedavisine hemen başlanır. Dolaşımı aktivite etmek için diğer bir yöntem fizik tedavi ajanlarını kullanmaktır.37 dereceyi aşmayan girdap banyoları, aktif ve pasif egzersizlerin tedavide yeri çok büyüktür. Tedavi 2-3 Ay süreyle devam eder.